“Logjika
mund t’iu çojë nga A-ja tek Zh-ja, por imagjinata mund t’iu shpjerë kudo”,
thoshte Albert Ajnshtajn. Dhe ne në këtë puntatë, kemi vendosur të ndryshojmë
planet.
Njerëzit në
Tokë flasin shumë për kolonizimin e Marsit. Imagjinoni sikur të ketë ndodhur
tashmë dhe njerëzit e parë të jenë vendosur në Planetin e Kuq?
Si do të
dukej jeta në Mars? A do të ishim në gjendje të jetonim në sipërfaqe, apo do të
duhej të fshiheshim nën tokë për shkak të rrezatimeve diellore ndaj të cilave
Marsi është i ekspozuar? Dhe pyetja më e rëndësishme, a do të ishim në gjendje
ta kthenim atë në një tokë të dytë?
Marsi
që ju njihni
A keni
pasur ndonjëherë dëshirë të largoheshit nga ky planet? Epo, konsideroni Marsin…
Shkëmbin e 4-t nga Dielli. Mund të jetë afro 56 milionë km larg nga ne. Por
mund të jetë edhe 401 milion km larg. Marsi është sa gjysma e madhësisë së Tokës,
duke e bërë atë planetin e dytë më të vogël në sistemin tonë diellor (pas Mërkurit).
Marsi është emëruar sipas perëndisë romake të luftës. Por ka gojëdhëna se qyteti i Kajros, në Egjipt, në të vërtetë është emëruar sipas Marsit, sepse planeti po ngrihej në ditën kur u themelua Kajro. Anija e parë kozmike për në Mars u nis në 1965, dhe u quajt Mariner 4.
Marsi
ka dy hëna, Phobos dhe Deimos. Ai posedon gjithashtu malin më të lartë të
regjistruar në sistemin tonë diellor dhe stuhitë më të mëdha të pluhurit.
Marsi
merr ngjyrën e tij të veçantë të kuqe nga mineralet e pasura me hekur që
mbulojnë sipërfaqen e saj. Temperatura në Mars mund të bjerë deri në -153 gradë
Celsius por edhe të arrijë deri në 20 gradë Celsius.
Zbulime të
ndryshme përgjatë viteve sugjerojnë që Marsi mund të ketë pasur jetë në një
moment.
Në vitin 2014, një sondë e NASA-s zbuloi xhepa metani, duke bërë të
mundur të besohet që Marsi mund të ketë pasur krijesa në një lloj periudhe.
Madje një ish zyrtar i NASA-s, pohon se ekzistenca e jetës në Planetin e Kuq
është vërtetuar 40 vite më parë, por sipas tij kjo është mbajtur sekret.
Shkencëtarët
kanë gjetur gjithashtu shenja uji dhe elementeve të tjera që nevojiten për të
mundësuar praninë e njeriut në planet. Sidoqoftë, këto oqeane të lashtë
siguronin rreth 1% të ujit të pranishëm në oqeanet e Tokës.
Ekzistojnë
karakteristika të tjera të Tokës të cilat gjithashtu ishin të pranishme në
Mars. Ka prova që Marsi ka pasur akullnaja polare.
Astrofizikania e njohur,
Mimoza Hafizi, e cila ka botuar librin “Pika Trëndafil” rreth zbulimeve dhe
mistereve të hapësirës, mendon se planeti i kuq, është shumë i përafërt me Tokën.
“Sot,
gjithnjë e më shumë Marsi po bëhet planet i afërt. Janë disa sonda që i kanë
ardhur rrotull ose kanë zbritur në të.
Gjithçka ka bërë që Marsin ta njohim në
detaj, po aq sa Tokën tonë dhe distanca e këtij planeti nuk është shumë e largët.
Po kështu nuk është aq armiqësor sa Afërdita (Venus), ku është e pamundur të
zbresësh, sepse janë temperatura shumë të larta, atmosfera është shkatërruese. Është
menduar gjithmonë se mbase një herë ka pasur jetë në Mars”, thotë Hafizi.
Mimoza Hafizi, astrofizikane
Por,
çfarë do të ndodhte sikur të udhëtonim drejt planetit të kuq?
Po
sikur ne të gjithë të zhvendoseshim në mars? Edhe nëse do të niseshit në anijen
më të shpejtë të lëshuar ndonjëherë nga Toka, arritja atje do të shkonte diku
nga 40 ditë deri në 9,5 muaj, në varësi të pozicionit të planetëve.
“Me
anijet hapësinore të deritanishme, koha do të ishte disamujore. Deri tani,
sondat hapësinore kanë shpejtësi shumë të mëdha, por deri tani nuk kanë mbajtur
njerëz. Në këto kushte, besoj se koha do të ishte e rendit të disa muajve. Por
problemet janë shtruar tashmë dhe ekipet e specializuara janë duke u përpjekur
t’i zgjidhin”, thotë Hafizi.
Dhe
pas gjithë asaj kohe në hapësirë, më në fund do të shihni Marsin e thatë dhe të
pajetë në horizont. Por a do të ishit në gjendje të mbijetonit atje? Çfarë do
t’ju duhej të mbijetonit në Mars?
Së
pari, duhet të kuptoni se si të prodhoni oksigjen për të marrë frymë. Atmosfera
Marsiane është shumë e hollë dhe është 95% dyoksid karboni. Ju nuk do të jeni në
gjendje të merrni me vete të gjithë oksigjenin që ju nevojitet për të
mbijetuar, por mund ta përfitoni atë nga Dyoksidi i Karbonit me makina si
“MOXIE” të NASA-s.
Jo
vetëm që do t’ju siguronte juve dhe kolonëve të tjerë Marsianë të frymoni ajër,
por gjithashtu do t’ju furnizojë me oksigjeni të lëngshëm. Këto janë gjërat që
ju nevojiten për të ngritur një raketë nga Marsi – në rast se vendosni të
ktheheni në Tokë.
Ndoshta nuk
do të jetë më e nevojshme të zbulojmë mënyra për krijimin e oksigjenit.
Një
zbulim I fundit I NASA-s, tregon se atmosfera e planetit ka një sasi oksigjeni
shumë herë më të madhe se ajo e menduar. Por pjesa më interesante është një
tjetër.
Niveli i oksigjenit ndryshon në mënyrë sezonale, ku praktikisht
molekulat e tij shumëfishohen deri në 30% gjatë pranverës, për të rënë në nivel
gjatë dimrit.
Arsyeja
nuk është ende e shpjeguar nga shkencëtarët. Disa mendojnë se instrumentet mund
të jenë prishur, ose që niveli i ujit në terren të jetë shumë më i madh se ai i
menduari.
Por përgjithësisht ata mendojnë se nuk kemi të bëjmë me çështje
atmosferike, por me një proces më të ndërlikuar, sikur diçka e prodhon dhe më
pas e përthith.
Normalisht, asnjëri nuk guxon të flasë për teori konspirative
dhe as më pak për gjallesa.
Në
Mars nuk ka tokë për të rritur ushqime. Në vend të kësaj, ju do të përdorni
hidroponikë – duke kultivuar kulturat tuaja në një zgjidhje minerale dhe
ushqyese, nuk ka nevojë për tokë.
Sigurisht,
pa ujë të rrjedhshëm në sipërfaqe, kolonia juaj do të jetë në gjendje të rrisë
rreth 20% të ushqimit që ju nevojitet. Pjesën tjetër duhet ta merrni nga Toka.
Por mos prisni mish të freskët – i gjithë ushqimi juaj do të jetë I thatë dhe I
konservuar.
Ko do të jetonit?
Së
bashku me kolonët e tjerë, mund të jetonit në tenda me ajër. Por ka më shumë gjasa
nën toka të jetë shtëpia juaj e re.
Për shkak se Marsi nuk ka fushë
gjeomagnetike globale, dhe meqenëse atmosfera e tij është aq e hollë, nivelet e
rrezatimit në orbitën mbi Mars janë 2.5 herë më të larta se në Stacionin Ndërkombëtar
Hapësinor.
Pra rrezatimi diellor është shumë më I lartë nga se mund të përballojnë
njerëzit.
“Ata
njerëz që do të vendosin të jetonin në mars, patjetër që do të duhet të krijojnë
kushtet e domosdoshme të jetës, të cilat nuk i ofron Marsi. Qoftë atmosfera,
qoftë temperaturat.
Megjithatë, me energjitë që merr Marsi nga dielli dhe
burimet e tjera nuk do të ishte e pamundur që të ngrihen streha për jetën e
njerëzve dhe kjo është një diçka që do të jetë e realizueshme, gradualisht. Nuk
është fjala për këtë shekull për të menduar për koloni afatgjata.
Detyra e këtij
shekulli do të ishte vajtja, e prekjes së Marist nga njerëzit dhe kthimi i tyre
në Tokë. Nëse do të bëhej, do të ishte arritje e madhe”, thotë Hafizi.
Harrojeni nxirjen
nga rrezet e diellit. Dielli do të shfaqej vetëm sa gjysma e atij që shohim nga
Toka. Dhe nëse doni të dilni jashtë dhe të ktheheni të gjallë, do t’ju duhet një
veshje hapësinore për të kompensuar presionin atmosferik gati jo ekzistent dhe
për të bllokuar rrezatimin.
Kostumi
juaj gjithashtu do t’ju mbajë të ngrohtë, gjë që është e rëndësishme sepse
temperaturat në Mars janë shumë të ulëta. Dimri më i ftohtë në Tokë është
parajsë në krahasim me dimrin mesatar Marsian. Temperaturat do të ishin të ulëta
deri -55°C . Por në polet e planetit të kuq, temperatura mund të zbresë deri në
-153°C.
Një
ditë në Mars është vetëm 40 minuta më e gjatë se ajo në Tokë. Megjithatë një
vit në këtë planet do të ishte thuajse dyfishi i atij në tokë. Nëse do të
jetonit në hemisferën veriore, do të shijonit shtatë muaj pranverë dhe gjashtë
muaj verë. Më pas do të kishte një vjeshtë të gjatë pesëmuajshe dhe katër muaj
të tjerë dimër.
Dhe
jo vetëm që temperaturat atje janë të ulëta, ato gjithashtu mund të ndryshojnë
në mënyrë dramatike brenda një jave. Këto ndryshime shpesh rezultojnë në stuhi
të fuqishme pluhuri.
Ato nuk do t’ju dëmtojnë, por do të bllokojnë të gjithë
elektronikën tuaj.
Komunikimi me video me dikë nga shtëpia do të ishte e
pamundur, sepse gjithçka që do të thoni do të duhej rreth 15 minuta për të
arritur në Tokë.
Mos
harroni gjithashtu, që graviteti në Mars është rreth një e treta e atij që
gjendet në Tokë. Ju duhet të mësoni se si të ecni përsëri. Akoma dëshironi të transferoheni
në planetin e kuq? Basti më i mirë është të presësh derisa kolonitë e para njerëzore
të shkojnë atje për ta “terraformuar” planetin – për ta bërë atë ashtu si ai
nga kanë ardhur.
Ata
do të importonin akullin e amoniakut nga atmosfera e planetëve të tjerë për të
ngrohur pak Marsin.
Nxehtësia do ta shndërronte akullin e thatë në polin e
veriut Marsian në gaz dhe do t’i jepte planetit një atmosferë.
Nuk do t’iu
hynte në punë për të marrë frymë, por të paktën do të ishte e mjaftueshme për të
krijuar presion atmosferik në mënyrë që të mund të dilnit përfundimisht pa
kostumin tuaj hapësinor.
Pastaj
do të nxirrnit ujë nga rezervat e mëdha të akullit që gjenden nën sipërfaqen e
Marsit. Avujt e ujit do ta bëjnë atmosferën gjithnjë e më të trashë. Përfundimisht,
ju do ta shihni se po bie shi dhe dëborë në Mars. Dhe mbase pas një mijë vjetësh,
do të kishte oksigjen të mjaftueshëm që njerëzit të marrin frymë. Ri-jetësimi i
planetit do të ishte i plotë.
A është jeta
në Mars diçka që do ta provonit? Apo do të parapëlqeni ta ruani atë që kemi
këtu në Tokë?
Ritakohemi
në imagjinatën e radhës…
Smaženou tyčinku Mars považují Skotové za národní pokrm. Servírují ji s vanilkovou zmrzlinou
Rozhlehlé Highlands, pohádkový Edinburgh, pověstné kilty, řízná whiskey a tajemná Nessie. To všechno se ti možná vybaví, když se řekne Skotsko. K typickým dominantám téhle krásné země ale patří ještě něco dalšího. Nedílnou součástí skotské kultury je tradiční pochoutka v podobě tyčinky Mars smažené v máslovém těstíčku.
Dokonalá prasárna, řekneš si. A ono to tak skutečně je. Ale Skotové to milují! Zjisti, proč je pro ně tahle extravagantní pochoutka takovou srdcovkou.
Zdroj: Wikimedia Commons, xian from Lancaster
Haggis, bannock a smažená Marska
Kdyby sis chtěl smaženou Marsku připravit doma, klidně můžeš. Je to prostě klasická Marska osmažená v těstě běžně používaném pro hluboké smažení ryb, klobás a dalších podobných produktů.
Na internetu navíc velmi snadno seženeš recept. Nebude to ale mít takové kouzlo. Něco takového by sis totiž měl vychutnat přímo v centru dění, tam kde vznikla a rozšířila se.
Tato pochoutka neobdržela podporu společnosti Mars, která se s něčím takovým odmítla ztotožnit, protože by to bylo v rozporu s jejími zásadami podpory zdravého životního stylu.
Jak vtipné, zejména, když se podíváš na zadní stranu obalu tyčinky Mars a přečteš si nutriční hodnoty – je to kalorická bomba sama o sobě. Zajímalo by nás, kolik zdravě žijících si jí pravidelně dopřává.
V polovině 90. let 20. století se její smažená verze masově rozšířila a začala ve Skotsku nabývat na popularitě.
To pokračovalo až do chvíle, kdy začala být neoficiálně řazena mezi tradiční skotské pokrmy, jako jsou třeba haggis (národní pokrm z ovčích vnitřností), Scottish pie (koláček plněný masem), rumbledethumps (zapečené brambory, cibule a zelí) nebo bannock (skotský chléb) či scone (malé kousky pečiva často podávané k čaji).
Zdroj: Wikimedia Commons, Taras
Psal se rok 1995…
Ačkoliv smažená Marska nemá ve Skotsku tak dlouhou tradici jako jiné tradiční pokrmy, její historie se píše již více než 20 let.
První tyčinka Mars byla totiž údajně osmažena již roku 1995 v tehdejším Haven Chip Baru, dnes baru Carron, ve Stonehaven, poblíž Aberdeen na severovýchodním pobřeží Skotska.
I když zde bezesporu nestojí takové kolony jako před kavárnou Elephant House, kde J. K. Rowling napsala první díl Harryho Pottera, dychtiví fanoušci sladkostí a Skotska se v hojných počtech sjíždí i sem.
Příběh začal prostým pokusem a přes rozhovory s novináři, komentáře společnosti Mars (To je poprvé, co někdo udělal něco takového s naším produktem!), se dostal až do novin Daily Record a posléze i do televizního programu The Big Breakfast a na BBC World Service. Tolik povyku pro jednu osmaženou čokoládovou tyčinku!
Zdroj: Wikipedia.org/Bostonwiki69
Extravagance, kterou je nutné vyzkoušet
Nicméně, od té doby Skotové tuto extravagantní pochoutku milují. A nejsou sami. Z mnohých věcí, které chtějí turisté vyzkoušet, když přicestují do této nádherné starobylé země, je právě smažená Marska často tou první.
Skotové ji občas rádi prodávají po dvou a s vanilkovou zmrzlinou k tomu. Jako by jedna kalorická nálož nestačila.
Zdroj: Flickr.com/Peter Shanks
Synonymum nezdravosti
Nikdo se nemůže zavděčit všem. Tak to bývá. A jinak to není ani v případě smažené tyčinky Mars. Jedni ji milují, druzí zatracují. Podle mnohých je synonymem špatného životního stylu, obezity a vysokého obsahu tuku.
- Podle některých průzkumů je dokonce smažená Marska ve městě Glasgow příčinou vyšší míry úmrtnosti, jíž nad jinými městy stejné velikosti vyniká.
- Jedna teorie dokonce naznačila, že obyvatelé Glasgow mají přirozeně pesimistické dispozice a že nezdravý životní styl, prezentovaný smaženou Marskou, je výrazem jejich tendence znehodnocovat budoucnost.
- No, my si myslíme, že tyčinka Mars osmažená v máslovém těstíčku rozhodně není něco, čím by se člověk měl cpát často.
Jednou za čas, v kombinaci s pohybem a zdravou stravou, ale nějaká taková „prasárnička“ tak úplně uškodit nemůže, nebo ano? Co myslíš ty?
Upozornit na chybu. Pokud jsi našel nedostatek v článku nebo máš připomínky, dej nám vědět.
7 gjërat që nuk i keni ditur për jetën në Mars
MARSI DO TA NDRYSHOJË TRUPIN E NJERIUT
Ndonëse Marsi dhe Toka cilësohen si planete të ngjashëm, dallimet mes këtyre dy planetësh ndikojnë negativisht në trupin e njeriut. Duke filluar nga sipërfaqja e Marsit, që është e përbërë nga materiale që janë të dëmshme për lëkurën dhe tiroidet e njeriut, deri tek dallimi i madh në gravitet, që pashmangshëm ndikon në trupin tonë.
HUMBJA E PESHËS
Për shkak se Marsi ka shumë më pak gravitet sesa Toka, njerëzit në Mars peshojnë për 62 për qind më pak. Pra, nëse në Tokë peshoni 100 kilogramë, në Mars do të peshonit 38. Për më tepër, pas mbërritjes në Mars do të ishit për rreth 5 centimetra më i gjatë. Megjithatë, për të qenë në gjendje për të vepruar në Mars duhet punuar shumë me shpejtësinë e lëvizjeve.
NË MARS ËSHTË SHUMË FTOHTË
Ndonëse edhe Marsi, sikur Toka, i ka stinët e veta – përfshirë verën dhe dimrin – temperaturat në sipërfaqen e Marsit janë dukshëm më të ftohta sesa në sipërfaqen e tokës. Temperatura mesatare atje është -45 gradë celsius.
DITËT JANË MË TË GJATA
Ditët në Mars janë dukshëm më të gjata sesa në Tokë. Në fakt, dita atje është për 30-40 minuta më të gjata sesa në Tokë, që i bie se në Mars do të kishit pothuajse 5 orë shtesë në ditë dhe një numër të përgjithshëm të ditëve prej 687 në krahasim me 365 sa ka në Tokë.
ATMOSFERA E MARSIT MUND T’JU VRAS
Kushdo që vendos të shkojë në sipërfaqen e Marsit nuk duhet të provojë të dAl jashtë pa veshje speciale, për shkak se atmosfera e Marsit mund të jetë shumë e rrezikshme. Presioni i ajrit është vetëm 1 për qind sa ai në planetin tonë, që i bie se është shumë i hollë për frymëmarrje. Atmosfera në Mars është rreth 95 për qind dioksid të karbonit, 3 për qind nitrogjen dhe 1.6 për qind argon.
- PROBLEMET ME GJUMin
- Për shkak të orëve më të gjata të ditës dhe për shkak të atmosferës së jashtme si dhe dallimit në gravitet, është shumë e vështirë që, personat, të cilët janë mësuar të flenë me orar të Tokës, do ta kenë të vështirë të përshtaten me gjumë atje.
- DIETA SPECIALE
Ata, të cilët do të shkojnë në Mars, do të ushqehen sikur astronautët që ushqehen tani, pra nuk do të kemi rregullim të ndonjë diete të re. E, meqë njerëzit atje duhet të hanë ushqime, të cilat i pajisin me lëndë të mjaftueshme ushqyese dhe si rrjedhojë nuk do të ketë vend për vegjetarianët dhe ata të cilët nuk mund të hanë çdo lloj ushqimi./Kosova Sot/
Marsi
| Largësia nga Dielli | 141,704,100 milje |
| Shpejtësia orbitale | 14.99 milje/sek |
| Periudha orbitale | 686.95 ditë |
| Periudha e rrotullimit | 24h 37m 22.6s |
| Anim – Pjerrtësi | 23°59' |
| Diametri ekuatorial | 4,223 milje |
| Madhësia (Toka=1) | 0.1075 |
| Graviteti (Toka=1) | 0.379 |
| Shpejtësia e largimit | 3.1 milje/sek |
| Temperatura e sipërfaqes | -220° gjer në 68° F |
Marsi është planeti i 4 nga Dielli dhe i 7 për madhësi
Distanca: 227,940,000 km (1.52 AU) Nga Dielli
Distanca: 58.000.000 Km deri ne 402.000.000 km nga Toka
Diametri: 6,794 km
Masa: 6.4219e23 kg
Rrotullimi Rreth Vetes: 24 ore 39 minuta
Rrotullimi Rreth Diellit: 687 Dite Ne Toke
Tempratura: −87° C Max −5° C Minimumi, por eshte e luhatshme gjat stineve
Nese ne Toke peshon 45 Kg ne Mars peshon 17.1 kg
Marsi ka 2 Hëna ose sic quhen ndryshe Satelitë të vegjel, që rrotullohen rreth tij.
Marsi (greqisht: Ares) është Zoti i luftës. Planeti ndoshta e mori këtë emër për shkak të ngjyrës së kuqe, dhe gjithashtu Marsi është referuar disa herë si Planeti i Kuq.
(Një shënim interesant :Marsi si Zoti Roman ishte një Zot i bujqesisë përpara se të bëhej i lidhur me Ares greke[1] Emri i muajit mars vjen nga vete planeti Mars. Marsi ka qenë i njohur që nga koha prehistorike. Sigurisht, kjo është studiuar gjerësisht me observatorët .
Por edhe me teleskopët shumë të mëdha, Marsi ishte një objekt i vështirë per t'u parë kjo për shkak të madhesisë. Marsi është ende një nga të preferuarit e shkrimeve të shkencetareve, si vendi më i favorshëm në Sistemin Diellor (përveç Tokës!) për banim të njeriut.
Por duke zbuluar akoma më tepër rreth planetit të kuq nga Lowell dhe të tjerët , për fat të keq nuk doli ashtu siç e kishin imagjinuar .
Anija e parë që vizitoi Marsin ishte Mariner 4 në vitin 1965. Disa të tjerë pasuan duke perfshirë Mars 2, e cila ishte anija e parë, që u ul në Mars , plus dhe dy Landers Viking në 1976.Fundi i një pritje 20 vjeçare erdhi kur , Mars Pathfinder zbriti me sukses në Mars me 4 korrik 1997.
Në 2004 ekspedita [b]Mars „Spirit“ (shpirti) dhe „Opportunity“ (Mundësia) (/b] zbarkoi në Mars dhe dërgoi mbrapa pjesë guri dhe substanca gjeologjike dhe shumë fotografi. Ato janë ende në veprim pas më shumë se tre vjet në Mars. Në 2008, Phoenix zbarkoi në fushat e veriut për të kërkuar për uje.
Janë edhe 3 anije tjera që po operojnë në kërkime rreth planetit të kuq (Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Odyssey, dhe Mars Express)
Orbita e Marsit është e eliptike dhe e dukshme. Rezultat i kësaj është një variacion i temperaturës rreth 30 C (ne pikën e lartë njësoj si e Tokës = Subsolar), midis aphelion dhe perihelion. Kjo ka një ndikim të madh në klimën në Mars.
Temperatura mesatare në Mars është rreth 218 K (-55 C, -67 F), temperaturat e sipërfaqes se Marsit variojn nga -133 C poshtë Zeros në pole gjatë dimrit, dhe gati +27 C në anen e ditës gjatë verës. Megjithëse Marsi është më i vogël se Toka , zona dhe sipërfaqja e tij është pothuajse sa ajo e Tokës.
Marsi ka disa veçori të larmishme në sipërfaqen e tij dhe disa variacione spektakolare , gjë të cilën se ka asnjë planet tjetër,
te cilet janë.
Pjesa më e madhe e sipërfaqes së Marsit është shumë e vjetër dhe me kretore(rezultat i pëplasjeve të asteroideve), por ka edhe shumë vende të reja si , kreshtat, kodrat dhe fushat. (Asnjë nga këto nuk është e dukshme me hollësi duke përdorur një teleskop. Gjithë ky informacion vjen nga anijet që janë dërguar në Mars.)
Hemisfera jugore e Marsit është kryesisht marole dhe shumë e lashtë me kretore që kanë një ngjashmëri me ato në Hënë.
Në të kundertën, shumica e hemisferës veriore përbehet nga fushat të cilat janë shumë të reja, më të ulura në lartësi dhe kanë një histori shumë më komplekse. Një ndryshim i papritur prej disa kilometra duket të ndodhë në kufi.
Arsyet për këtë ndarje në dy pjesë globale janë të panjohura . Anija Mars Global Surveyor ka prodhuar një hartë te bukur në 3D nga Marsi, që tregon qartë këto karakteristika.
Pjesa e brendëshme e Marsit është njohur vetëm nga konkluzionet dhe të dhënat në lidhje me sipërfaqen dhe statistikat . Skenari më i mundshëm është baza e dendur rreth 1700 km në rreze, një pjesë të shkrirë shkëmbore disi më të dendur se ato të Tokës, dhe një kore të hollë.
Të dhënat nga Anija Mars Global Surveyor tregon se korja e marsit „është rreth 80 km e trashe ne hemisferen jugore, por vetem rreth 35 km ne ate veriore .
dendesi relativisht te ultet te Marsi „ne krahasim me planetet e tjera tokesore tregon se Thelbi – Bërthama përmban ndoshta një pjesë relativisht të madhe të squfurit përveç hekurit. Si Merkuri dhe Hëna, Marsi nuk ka pllaka tetonike aktive të momentit.
, dhe nuk ka prova të fundit për lëvizjen horizontale të sipërfaqes ,siç janë malet e palosura në mënyre të zakonshme në Tokë. Nuk ka dëshmi aktuale të aktivitetit vullkanik në Mars , megjithatë dëshmitë nga Anija Mars Global Surveyor ka shumë mundësi të ketë pasur aktivitet tektonik dhe vullkanik në të kaluarën.
Ka dëshmi shumë të qartë të erozionit në shumë vende në Mars, duke përfshirë sistemet e përmbytjeve të mëdha dhe të vogla të lumit. Në disa kohë në të kaluarën ka pasur në mënyrë të qartë një lloj lëngu në sipërfaqe.
Nuk mund të kenë qenë liqene të mëdha, prova për të është forcuar nga disa imazhe shumë të mira të terrenit nga Anija Mars Global Surveyor dhe rezultatet [b]mineralology nga Mer Opportunity.
Megjithatë, imazhe nga [b]Anija Mars Express i lëshuar në fillim të 2005 tregojnë që duket të jetë një det i ngrirë, dhe ka qenë i lëngshëm dikur (ndoshta 5.000.000 vjet më parë). Në kohën e hershme Marsi ishte më shumë si Toka, që dioksidi i karbonit është elementi kryesor për formimin e shkëmbinjve karbonik.
Duke pasur mungesën e Pllakave Tetonike Marsi nuk është në gjendje të dërgoj dioksidin e karbonit në atmosferë dhe të krijojë një të tillë si ajo e Tokës. Sipërfaqja e Marsit është shumë më e ftohtë se sa ajo e Tokës për shkak të distancës më të largët me Diellin kundrejt asaj distance që ka Toka.
Marsi ka një atmosferë shumë të hollë e përbërë kryesisht nga sasia e vogël e mbetur e dioksidit të karbonit (95,3%), azot (2,7%), argon (1,6%),, gjurmët e oksigjenit (0,15%), dhe ujit (0,03%).
Presioni mesatar mbi sipërfaqen e Marsit është vetëm rreth 7 millibars (me pak se 1% e) Tokës, por ajo ndryshon shumë me lartësi mbidetare nga pothuajse 9 millibar në pellgjet më të thella, dhe rreth 1 millibar në maje të Mons Olimp – Mali Olimp.
Presioni është i lartë dhe i mjaftueshëm për të mbështetur erërat e forta dhe stuhitë e gjera të pluhurit, që përhapen në të gjithë planetin Mars me muaj të tërë.
Atmosfera e hollë e Marsit prodhon një Greenhouse – Sere të hollë, por kjo është e mjaftueshme vetëm për të ngritur tempraturën në sipërfaqen e Marsit në 5 Grade shumë, më pak se ajo që ne shohim në Tokë dhe planetin Venus.
Vëzhgimet e hershme largpamëse zbuluan se Marsi ka përberje të përhershme akulli në të dyja polet, ata janë të dukshme edhe me një teleskop të vogël. Ne tani e dijmë se ata janë të përbërë prej akullit , ujit ,dhe dioksidit të karbonit .
Anija Mars Express i ESA ka treguar se një shtresë e ngjashme e akullit dhe ujit ekziston nën kapakun e jugut , por mund të jetë për shkak të ndryshimeve klimatike dhe afatgjate në prirjen e Ekuatorit.
Ndryshimet sezonale polare krijojnë një ndryshim global në presionin atmosferik rreth 25% , info këto të matura nga roboti në sipërfaqen e Marsit Lander viking
Vëzhgimet e fundit me teleskop kanë zbuluar se kushtet gjatë misioneve Viking nuk mund të kenë qenë tipike. Atmosfera e Marsit tani duket të jetë në të dyja variacionet të ftohtë dhe të ngrohtë informacione këto të dhëna nga Rroboti Landers Viking.
Landers Viking ka kryer eksperimente për të përcaktuar ekzistencen e jetës në Mars. Rezultatet ishin disi të paqarta, por tani shkencëtarët besojnë se ata nuk tregojnë asnjë provë për jetën në Mars (ka ende disa polemika).
Optimistët vënë në dukje se janë matur vetëm dy pjesë të vogla të mostrave të marra nga Marsi , dhe këto të fundit nuk janë marr në vende të favorshme sipas shkencëtarëve . Fusha magnetike të mëdha ekzistojne tek Marsi, por nuk janë Globale.
Ky zbulim i papritur është bërë nga Anija Mars Global Surveyor vetëm pak dite pasi ajo hyri në orbitën e planetit. Ato ndoshta janë mbetjet e një fushe globale të së kaluarës, që është zhdukur.
Kjo mund të ketë implikime të rëndësishme për strukturën e brendshme në Mars, dhe për të kaluarën e atmosferës së saj dhe për mundësinë e jetes së lashtë. Marsi është i dukshëm dhe pa ndihmën e teleskopit pasi shkëlqen dhe ka një ndriçim të dukshëm , duke përdour një teleskop sado amator, mund të kesh një pamje të Marsit sado që ky i fundit është objekt tepër i vështirë për t'u pikasur.[2]
Ky artikull në lidhje me Astronomia është i cunguar. Mund të ndihmoni Wikipedinë duke e përmirësuar.
Referimet
- ^ Stampa:Cite article
- ^ Petro, Rita (2006). Atlas Themelor i Gjeografisë Fizike. Tiranë: Albas. ISBN 9989-108-37-4. Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga „https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Marsi&oldid=2056610“